Proef wanneer je Istanbul bezoekt in ieder geval ayran, een van de drie nationale drankjes van Turkije; de andere twee zijn thee en rakı (anijslikeur).

Drink de ayran gekoeld, bij voorbeeld bij een broodje kebab. In de warme zomermaanden is het ook een uitstekende dorstlesser, veel beter dan al die zoete frisdrank waar je steeds meer dorst van krijgt.

Ayran is yoghurt op basis van gegiste geitemelk, aangelengd met water en aangevuld met wat zout. Het smaakt in de verte als karnemelk. Het wordt ook veel gedronken in alle Turkstalige landen, het Midden-Oosten en Bulgarije. De meeste ayran wordt verkocht in plastic bekertjes.

Er wordt ook verse yoghurtdrank verkocht met een mooie schuimkraag erop, onder meer in het straatje in het verlengde van de Kruidenbazaar.

De beroemdste ayran van Turkije wordt geproduceerd in Susurluk, een plaatsje bij Marmara op de weg van Istanbul naar Izmir. Deze staat niet alleen bekend om zijn grote hoeveelheid schuim, maar ook omdat hij gezonder is wegens een lager zoutgehalte.

Meer ontdekken van mijn Istanbul?

Bestel dan mijn Wandelgids hier:

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Zo wordt het engelhaarachtige deeg gebakken in Gaziantep. Foto: Slawomira Kozieniec

Turken houden van lekker lang tafelen wanneer ze samen eten met familie en/of vrienden. Ik ook. Nagerechten zijn ze ook gek op. Vrijwel geen maaltijd wordt afgesloten zonder allerlei soorten fruit en daarna mierzoete lekkernijen, zoals baklava, voor bij de thee of Turkse koffie.

Mijn favoriete toetje is verse warme Künefe met sahlep vanille ijs.

Künefe is een in de oven gebakken engelenhaarnestje van filodeeg. Dat is heel dun, delicaat bladerdeeg, gemaakt van meel, water en een kleine hoeveelheid olie. Zelden wordt er een ei aan toegevoegd.

Künefe komt oorspronkelijk uit het zuidoosten van Turkije. Daar is het beroemd geworden. Overal in Hatay, Kilis, Adana, Mersin en Gaziantep vind je talloze patisserieën waar ze deze traditionele lekkernij dagelijks vers maken, in grote hoeveelheden.

Het is gevuld met witte, ongezouten kaas. En nadat het uit de oven komt wordt er een handje fijn gemalen pistachenootjes over gestrooid.

Ik was er bij toen het gemaakt werd tijdens een bezoek aan Gaziantep. Een hele leuke ervaring om van dichtbij te zien hoe ze het engelenhaar van filodeeg bakken. Fascinerend simpel en snel. Een plastic fles met een dop erop waarin gaatjes zijn geprikt, zoals bij een bus met poedersuiker, zodat het deeg er in straaltjes uitkomt wanneer je erin knijpt. Zodra het op een grote ronde verwarmde plaat komt is het eigenlijk al meteen klaar. Het duurt niet langer dan een minuut voor het basisingrediënt voor de Künefe klaar is.

Künefe is nu ook in de rest van Turkije in veel grotere restaurants te bestellen. Bij voorbeeld in het traditionele kebab restaurant Hamdi naast de Kruidenbazaar in Istanbul. Mijn tip: vergeet niet er vanille ijs bij te vragen. Dat is mijn favoriete combinatie. En drink er zo’n minikopje Turkse koffie bij. Afiyet olsun! (Eet smakelijk!).

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Zo werd mijn favoriete toetje gepresenteerd in Gaziantep.

Foto: Slawomira Kozieniec

De wijk Kadıköy, aan de kust van de Zee van Marmara en aan de Aziatische kant van Istanbul, is de afgelopen jaren enorm in populariteit gegroeid.

Er zijn tientallen nieuwe bars, hipster cafés, restaurants, ontwerpstudio’s, winkels, en tattoo studio’s geopend. Het is dé hotspot van de alternatieve jeugdcultuur in Istanbul.

Er hangt een meer ontspannen sfeer dan aan de hectische Europese kant van de Bosporus, waar ook de meeste toeristen blijven hangen. Hier ben je echt tussen de locals.

Kadıköy is uitgeroepen tot een van de 50 coolste buurten ter wereld door het tijdschrift Time Out.

Het magazine beveelt drie plekken aan waar je geweest moet zijn bij een bezoek aan de buurt.

ETEN

Restaurant Mythos, genesteld in het Haydarpaşa-treinstation, een van de historische monumenten in de stad, en vroeger het beginpunt van de spoorweg naar Bagdad. Volgens het tijdschrift serveert dit restaurant heerlijke koud en warme voorgerechten (meze), vakkundig gegrilde vis met daarbij natuurlijk de nationale Turkse drank rakı in een nostalgische setting.

DRANK

De favoriete kroeg van Time Out lezers aan de Kadife Sokak, beter bekend als de barstraat, is Arkaoda. Ze hebben heel het jaar een gevarieerde selectie van underground dj’s en muzikanten uit Istanbul en het buitenland, met live shows op de bovenste verdieping.

DOEN

Met uitzicht op de Zee van Marmara en de skyline van de oude stad is de Moda boulevard en kustpark een onovertrefbare ontmoetingsplek voor picknicks en chillen op het gras.

VERBLIJF

Het Sarnıç Boutique Hotel. Gevestigd in een gerenoveerd oud Grieks herenhuis, dat dateert uit de Ottomaanse tijd. Het is een charmante, schilderachtige plek die zowel betaalbaar is als in het hart van de wijk ligt, aldus Time Out magazine.

Wil je veel meer ontdekken in Kadıköy? Bestel dan mijn wandeling door de wijk in de reisgids Wandelen in Istanbul uitgegeven door Odyssee Reisgidsen.

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Mijn eerste soep van de pens – işkembe çorbası – at ik in 1983 in de Çiçek Pasaj. Het was na een avondje stappen en stevig innemen. Mijn Turkse vrienden zeiden ‘moet je deze soep eens proberen, morgenochtend gegarandeerd geen kater’. Ik geloofde er niets van, maar de soep smaakte prima. En wat bleek? De volgende ochtend geen kater!

Ik ben gek op koken. En ik heb al allerlei Turkse gerechten op tafel gezet, maar penssoep was er tot nu toe niet bij. Waarom eigenlijk niet? dacht ik. Eerst vroeg ik mijn Turkse vrienden naar hun favoriete manier om işkembe çorbası te maken. Online vond ik nog allerlei andere variaties. Ik maakte een lijstje met de ingrediënten die ik erin vond passen en ging aan de slag.

De pens, in stukjes gesneden, kocht ik bij de ambachtelijke slager in onze bazaar in Kadıköy. Na de pensstukjes een goede wasbeurt te hebben gegeven, gingen ze in de pan met 2 liter kokend water. Na vijf minuten was de stank in de keuken niet te harden.

Mijn vrouw, die uit Polen komt en thuis bij haar moeder wel eens penssoep (flaki) at, gaf me een gouden tip: gooi het water, met schuim, na 10 minuten weg en kook de pens opnieuw. Dat was het! De stank was weg en na drie uur hebben we heerlijk gegeten van mijn eerste penssoep ooit! Hier het recept van de soep zoals ik die gemaakt heb.

Penssoep

Voor 4 personen

1 kg schone lams- of kalfspens, 2 liter water, 1 blokje tuinkruiden, peper en zout naar smaak, 1 ui, 2 tenen geperste knoflook, 3 eieren, 2 citroenen, olijfolie en boter, tijm en 2 winterwortelen

Voorbereiding

Was de pens, schil de ui, kluts de eieren en pers de citroenen uit.

Bereidingswijze

Zet de gewassen en in kleine stukjes gesneden pens op met 2 liter kokend water.
Giet na 10 minuten alle vocht weg en was de pens nog een keer.

Voeg een beetje olijfolie en boter toe en zet de stukjes pens op een klein vuur. Voeg de gesnipperde ui, de uitgeperste teentjes knoflook, de in kleine stukjes gesneden wortelen en tijm toe. Laat alles 5 minuten op een klein vuur fruiten en voeg dan 2 liter kokend water toe.

Laat de pens 2 tot 3 uur op een zacht vuur staan. Wie de pensstukjes echt heel zacht wil, kiest voor de 3 uur optie.

Voeg het sap van de citroenen bij de eieren met 2 eetlepels water en 1 kopje van de bouillon. Haal de pan van het vuur en voeg het eiermengsel al roerend toe. Lekker met bruin brood of roggebrood.

Zwerfkatten worden verwend in Istanbul. Foto: Slawomira Kozieniec

Slenteren door de achterafstraatjes van oude wijken is een van mijn favoriete bezigheden in Istanbul. Altijd verbaas ik me er weer over hoeveel zwerfkatten je hier tegenkomt. Meestal goed doorvoed. Niet van die magere of zieke scharminkels aan wie de hardheid van het leven op straat af te lezen is. De zwervers zien er slechter uit.

Straatkatten zijn relaxed en gaan hun eigen gang. Ik heb de indruk dat ze veel van de negatieve energie en agressie van deze wereldstad absorberen. Ze liggen vaak op de omheiningsmuur van de Grieks-orthodoxe Aya Triada kerk, in de buurt van open afvalcontainers en tegenover het eenvoudige restaurantje Yildiz Köfte.

Ik zie ze in de moderne winkelstraat Bahariye Caddesi rondlopen of  het winkelend publiek observeren. Ze houden zich ook graag op in het kunstenaarssteegje dat leidt naar de communistische theetuin van het Nazim Hikmet cultuurcentrum. Of vlakbij mijn kapper Yüksel, niet ver van het Kervan cafe, dat bekend staat om zijn smakelijke ‘Kumpir’ (gepofte aardappel met een mengsel van mais, augurkjes, olijven, erwtjes, kaas, mayonaise en ketchup). Een lingeriewinkeltje van twee ongetrouwde oude dames die heel erg van Atatürk houden, is ook een populaire hangplek voor poezen.

Overal zie ik bakjes met water en brokjes voor de straatkatten. Foto: Slawomira Kozieniec

In de islamitische cultuur is het houden van huisdieren ongebruikelijk. Honden worden door praktiserende moslims gezien als onreine dieren. Katten kunnen echter rekenen op de hulp en liefde van de moslims, omdat de profeet Mohammed van katten hield. Volgens een bekend verhaal wilde de profeet op een dag gaan bidden. Zijn lievelingskat Muezza lag op de mouw van zijn mantel te slapen. Hij vond het zielig om zijn kat te storen, en besloot daarop zijn mouw af te knippen. Ook dronk hij van hetzelfde water als de kat en liet hem vaak op zijn schoot liggen wanneer hij tot de gelovigen sprak.

Geen wonder dus dat ik overal brokjes, bakjes water, of schaaltjes melk zie bij voordeuren van appartementen, winkels, kantoren en moskeeën. Met dank aan de profeet Mohammed. Slim is het ook, die liefde voor katten. Want al die straatkatten zorgen ervoor dat er opvallend weinig ratten zijn in Istanbul.

Meer ontdekken van mijn Istanbul?

Bestel dan hier mijn wandelgids

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Een sfeerrijke documentaire over het leven van 7 van de zwerfkatten in Istanbul is ‘Kedi’ uit 2017.

Geniet!

Foto’s © Slawomira Kozieniec

Toeristen verbazen zich altijd over het grote aantal zwerfhonden in Istanbul. Dat is al eeuwen zo. De Amerikaanse schrijver Mark Twain arriveerde in 1861 met het schip The Quaker City in Constantinopel en schreef in zijn dagboek dat hij nog nooit ergens zoveel naargeestige zwerfhonden had gezien.

Hij noemde hen de ‘vuilnisopruimers van de keizerlijke stad’. En hij merkte op dat de Turken het afslachten van deze dieren altijd  hebben verafschuwd en dat ze daarom een onlosmakelijk symbool bleven uitmaken van deze opmerkelijke stad met zijn unieke architectuur op de grens van Europa en Azië.

Zwerfhonden kwamen het oude Constantinopel binnen met de Turkse moslims. Zij veroverden de christelijke stad in 1453 op de Byzantijnen, die de voorkeur gaven aan de meer verfijnde poezen. Straathonden kregen van veel inwoners eten en drinken. Daarnaast aten de dieren weggegooide etensresten waardoor zij in belangrijke mate bijdroegen aan de openbare hygiëne. Dankzij hun aanwezigheid zou er in Constantinopel nooit de pest zijn uitgebroken.

Maar niet iedereen had compassie met een van de meest excentrieke fenomenen van de kosmopolitische stad. In het midden van de 19e eeuw begon het Ottomaanse Rijk met westerse hervormingen. De sultans en de intellectuele elite propageerden het idee dat een ‘westerse stad een stad is zonder zwerfhonden’. Tienduizenden honden werden opgepakt en gedeporteerd naar een onbewoond eilandje in de Zee van Marmara. Hun gejank en geblaf waren tot in de stad te horen.

De bevolking kwam in opstand tegen de onmenselijke maatregel en de honden mochten terugkeren. Het was het begin van een overheidsbeleid dat tot vandaag de dag voortduurt. Veel inwoners zorgen met liefde voor de straathonden. Ze zetten bakjes met water in hun portieken en brokken hondenvoer of etensresten.

Maar de autoriteiten die de oude hoofdstad en het land zo graag willen moderniseren, kenden tot voor kort maar een remedie: afslachten door vergiftiging of deportatie. Na de staatsgreep van 1980 liet de generaal die verantwoordelijk was voor Istanbul 88.153 zwerfhonden uit de weg ruimen. “Wij hebben eindelijk een probleem opgelost dat de burgerlijke overheid al decennia niet aankon”, zo meldde het militaire communiqué trots.

Uitroeien is geen oplossing maar een hardnekkige illusie. Dat blijkt alleen al uit het grote aantal zwerfhonden in de grootste drie steden van Turkije – Izmir, Ankara en Istanbul – waar nu naar schatting 500.000 dieren op straat leven.

De enige menselijke, effectieve en structurele aanpak is het vangen, steriliseren of castreren van de honden. Daarna krijgen ze een plastic clipje in hun oor en moeten ze weer worden teruggezet in hun oorspronkelijke omgeving om een daling te krijgen van het aantal zwerfhonden. Het probleem is echter dat in Istanbul (zo groot als de provincie Utrecht) de ene deelgemeente wel zo’n effectief beleid heeft, maar een buurgemeente zijn zwerfhonden oppakt en ergens anders weer dumpt. Zo blijft het dweilen met de kraan open.

Een ander fenomeen dat bijdraagt aan het voortduren van het probleem is dat de afgelopen jaren steeds meer Turken dure rashonden uit Europa kopen om anderen te laten zien hoe modern en rijk ze zijn. Ze weten niets van honden. Ze hebben nog nooit een hond gehad, maar ze kopen de meest trendy honden als speelgoed, net zoals ze designer kleding, meubels en dure auto’s kopen. Status is heel belangrijk in de Turkse cultuur.

Vaak willen ze buren de ogen uitsteken. Liefde voor het dier gaat nogal eens over wanneer het dier volwassen is. Dan is de lol er af en wordt het dier op straat achtergelaten.

Sinds 2004 is er een nieuwe Turkse Wet op de Dierenbescherming is. Steriliseren en terugplaatsen is overal verplicht, maar het probleem is dat veel gemeenten zich niet aan de wet houden en politie en justitie hiertegen amper optreden. Uit het feit dat er nog steeds verse massagraven worden ontdekt met kadavers van zwerfhonden blijkt dat het vergiftigen van straathonden doorgaat. Er is wel steeds meer druk op de Turkse overheid om aan dit soort misselijkmakende wantoestanden een einde te maken en de straffen op het mishandelen en doden van dieren flink te verhogen.

Meer ontdekken van mijn Istanbul?

Bestel mijn Wandelgids dan hier:

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Foto © Slawomira Kozieniec

Turken zijn in het algemeen erg aardig, vriendelijk en gastvrij. Als je de weg kwijt bent, zijn er meestal wel voorbijgangers of winkeliers die je willen helpen.

Wees er wel op bedacht dat ze zo beleefd zijn dat, ook al weten ze de weg zelf ook niet, ze je in een willekeurige richting zullen sturen.

Wanneer je ergens stil blijft staan en belangstelling toont wat iemand doet of verkoopt, zal vaak de uitnodiging volgen of je een glaasje thee wil. Ga daar gerust op in. Het is zelden een truc die ertoe moet leiden dat je er iets moet kopen.

Als je niet wil, zeg dan vriendelijk ‘istemiyorum sağol’(waarbij je de ‘g’ niet uitspreekt). Het betekent: ‘ik wil niets, dank u’.

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Foto’s © Slawomira Kozieniec

Straatnamen staan in Istanbul vaak niet op de gevel van het eerste hoekhuis, maar zijn bevestigd aan een soort verkeersbordpaal.

De nummering van de huizen is eveneens anders dan in Nederland. Heel vaak hebben huizen en gebouwen twee nummers; het oude en het nieuwe.

Dat komt doordat de stadsbestuurders, om een of andere onverklaarbare reden, de nummering met enige regelmaat veranderen.

Als je Turken vraagt waarom, halen ze de schouders op en zeggen ‘Burası Türkiye’ (‘zo gaat dat nou eenmaal in Turkije’).

Om het de postbodes gemakkelijk te maken, hebben de bewoners van veel appartementen hun gebouwen namen gegeven. Dat is slim. De nummers mogen dan wel veranderen, de naam blijft altijd behouden.

Handig om te weten is ook dat straten in het Turks met twee verschillende woorden worden aangegeven: Caddesi (laan, doorgaande weg) en Sokak of Sokağı (straatje, steeg).

Het woord Mahalesi, vaak afgekort tot Mah, betekent wijk of buurt.

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Een van de vele leuke dingen aan Istanbul is dat ik er gebruiken, beroepen en ambachten tegenkom die ik me herinner uit mijn jeugd, maar die in Nederland al lang zijn uitgestorven.

Kleine ambachtelijke houtzagerijen bijvoorbeeld, of een scharensliep die langs de deuren gaat om scharen en messen te slijpen door met voetkracht via een riem een wiel aan te drijven.

De voddenman is een ander in Nederland uitgestorven beroep, die ik me kan herinneren uit de jaren 1950. Hij kocht oude kleding en beddengoed op en verkocht die weer door aan fabrieken voor papier of poetskatoen.

Met paard en wagen, bakfiets of handkar trok hij door de straten. Met behulp van een weeghaak werd het gewicht vastgesteld om de prijs te bepalen.

Een variant van de voddenman bestaat nog steeds in de megastad Istanbul.

Vodden of oude kleren kunnen aan de mannen met hun handkarren nog steeds worden gegeven, maar ook allerlei andere spullen waar je vanaf wil: oude printer, schoenen, boeken, meubels, kasten, lampen, foto’s, wasmachines, haardrogers, schilderijen, serviesgoed, schotelantennes, decoratiespul uit huis, matrassen, etalagepoppen. Je kunt het zo gek niet bedenken, de voddenman neemt het mee. Geen bankstellen of puin, maar alles wat recyclebaar is of geschikt voor een kringloopwinkel is welkom.

Deze kringloopmannen heten in het Turks ‘hurdacı’ (rommelman), maar zelf noemen ze zich vaak ‘eskici’ (oud spul ophaler).

Ze moeten bij de deelgemeente waarin ze willen werken een vergunning aanvragen.

Je kunt deze kringlopers echt overal tegenkomen of horen wanneer ze hard en langgerekt roepen ‘eskici’!

Meer ontdekken van mijn Istanbul?

Bestel dan mijn wandelgids hier:

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Wie de wijk naast de Fatih-moskee op woensdag bezoekt, krijgt een extra bonus: de weekmarkt.

‘Buyurun abla’ – Kijk eens hier zuster! – roepen de handelaren de prijsbewuste huisvrouwen toe. Jonge moeders moeten hun aandacht verdelen tussen hun kroost en de kraampjes. ‘Anne, anne’ (mama, mama)’, zeuren de kinderen.

De moslima’s zijn kuis gekleed in wijdvallende, lange mantels die al hun vrouwelijke vormen verhullen. Hun haar gaat verborgen onder islamitische hoofddoeken. Meer dan elders in de stad zie je hier vrouwen met de uit Iran overgewaaide ‘chador’, zwarte gewaden die alleen de neus en ogen vrijlaten. Anti-klerikale Turken schelden hen uit voor ‘kakkerlakken’ en noemen deze buurt ‘klein Teheran’.

Verrassend is dat deze moslima’s niet in alles conservatief blijken te zijn. Bij een kraampje dat sexy lingerie verkoopt, nemen ook de meest preuts geklede vrouwen erotische ondermode in de hand en informeren naar de prijs.

De markt met zijn ongekende variëteit aan geuren, kleuren en producten, is een feest voor de zintuigen. Groente en fruit zijn met liefde uitgestald: rode radijsjes bovenop groene kroppen sla, rode en gele appels mooi in piramides opgestapeld naast gele bananen, oranje wortelen allemaal keurig in het gelid, net als de wit-groene preistengels, en ongewoon grote granaatappelen, sommige opengesneden zodat het donkerrode vruchtvlees met de glimmende ‘edelsteentjes’ beter uitkomen. Het zijn plaatjes die lijken op de fruitstillevens van Caravaggio en Hollandse meesters uit de Gouden Eeuw.

Deze bazaar is als een omgevallen toren van Babylon. Naast Turks kun je er ook Koerdisch, Arabisch, Azeri en Russisch horen. Oudere Koerdische vrouwen in wijde harembroeken en tatoeages op voorhoofd, kin en vingers, graaien in bakken met stofjes. Sjouwers met manden op hun gekromde ruggen werken zich in het zweet. Scholieren in uniform stoeien uitgelaten met elkaar, blij dat de schooldag voorbij is.

Even verderop snijdt Ismail Usta, met zijn grijze baard en lang dönermes, dunne plakjes van de gemarineerde en geroosterde kipfilet aan het spit. Zijn collega Şükrü maakt een broodje döner kebab (shoarma) klaar met pide brood, patat, tomaat en zoetzuur. Knoflooksaus is er niet. Wel ketchup en mayonaise, als je er om vraagt.

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Marc serveert mosselen aan tafelgenoten. Foto Slawomira Kozieniec

Istanbul verbaast me nog bijna elke dag. Ik slenter graag door de achteraf straatjes van de oude stad, zoals de zwerfhonden doen.  Soms denk ik dat ik de stad vrij goed ken.
Maar er zijn altijd nieuwe ontdekkingen. En dan realiseer ik me weer dat deze metropool, waar bijna zoveel mensen wonen als in heel Nederland, zichzelf voortdurend vernieuwt. Te denken dat je een stad als deze echt kent, is natuurlijk een illusie.

Ik ben gefascineerd door de voortdurende transformatie van Istanbul. Eerst was het duizend jaar een Griekse stad: Byzantium. Daarna meer dan 1100 jaar de rijkste stad van de christelijke wereld: Constantinopel. En sinds de verovering door Sultan Mehmet II in 1453 al meer dan 550 jaar een islamitische stad: Istanbul.
Al die beschavingen hebben hun sporen nagelaten. En hoewel de bestuurders van de stad niet altijd een professionele houding hebben ten opzichte van het verleden van de stad, zijn er nog vele overblijfselen van de oude en recente geschiedenis te ontdekken.

Clichés over Istanbul zijn er genoeg. Clichés bevatten natuurlijk een kern van waarheid. Maar Istanbul is meer dan de som van al die clichés. Het is kleurrijk, chaotisch, dynamisch en verward. De toeristische attracties liggen op slechts een klein deel van deze enorme metropool. Zelfs als we ons beperken tot de oude stad rondom het Topkapi Paleis, de Blauwe Moskee en de Grand Bazaar, er zijn veel interessante gebouwen, straten en architectonische verrassingen die we niet vinden in de toeristische gidsen. Ze hebben allemaal hun eigen verhalen. En dwalend in de oude stad ben ik steeds weer verbaasd over de grote verscheidenheid aan buurten binnen de redelijk bekende wijken.

Slenterend door de straatjes van de oude wijk Sultanahmet ontdekte ik een verborgen culinaire juweeltje: een visrestaurantje met de mooie naam ‘Kayıkçı’ (de Bootsman). In een steegje met de naam Ticarethane Sokak aan de rechterkant van de Divanyolu Caddesi, wanneer je van de Hagia Sophia loopt in de richting van de Grote Bazaar.
De eigenaar is Davut Özçelik. Hij woonde drie jaar in Rotterdam. Hij spreekt nog steeds Nederlands en is een succesrijke zakenman. ‘Kayıkçı’ is zijn vierde restaurant in deze straat. Hij beheert ook de restaurants Mozaik, Khorasani en Rumeli Cafe Restaurant.

Mosselen was het hoofdgerecht toen we daar een keer met vrienden uit Nederland gingen eten. Als Zeeuw (geboren in de nacht van de Watersnoodramp van 1953) houd ik van alle soorten schelpdieren, vooral van mosselen. Gekookt, gebakken of gevuld met pittige rijst. Uiteraard hadden de chef-koks in dit restaurant geen Zeeuwse mosselen noch mijn favoriete mosselmaaltijd: ‘naturel’ – met ui en selderij. Maar de mosselen uit Sariyer aan de Bosporus smaakten goed. Kleiner en iets anders van structuur, maar mooi en geserveerd in een heerlijke romige saus met gehakte rode paprika. Daarbij voldoende en goed gebakken friet – dik gesneden door de chef-koks zelf.

Goede Turkse witte wijnen, een mooi modern interieur met fresco’s op het plafond, en een warme gastvrije sfeer zorgden ervoor dat we een heerlijke avond hadden. Een aanrader voor iedereen die wil genieten van mooie mossels in Istanbul.

Visrestaurant ‘Kayıkçı’

Tel: 0212 519.1217
Adres: Ticarethane Sokak. Nr. 9
Wijk: Sultanahmet
Creditcards worden niet geaccepteerd
Open: dagelijks van 10.00 uur tot middernacht

Sfeer:	4.0/5.0
Service:	4.0/5.0
Locatie:	3.0/5.0
Presentatie:	4.0/5.0
Smaak:	5.0/5.0
Prijs:	4.0/5.0
Gemiddeld:	4.0/5.0

Meer ontdekken van mijn Istanbul?

Bestel dan hier mijn Wandelgids:

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Sıraselviler Caddesi heet de straat die van het Taksimplein naar de lager geleden cosmopolitische woonwijk Cihangir leidt.

Letterlijk de ‘Laan van de rij van de Cypressen’. Maar cypressen zijn er al lang niet meer te zien. Gelukkig nog wel wat naaldbomen, maar die vallen temidden van het altijd drukke verkeer van taxi’s en andere auto’s nauwelijks op.

De straat is nu vooral bekend om zijn hotels, restaurants, clubs, ziekenhuizen en consulaten van Roemenië en België.

Cihangir heeft een bohémienachtige sfeer waar buitenlanders, kunstenaars, artiesten en intellectuelen wonen. Opgeslokt door megastad Istanbul, maar tegelijkertijd de ambiance van een dorp met boetiekjes, hipster bars, terrasjes. De straatjes, gevels en bewoners creëren een soort Parijse sfeer.

.

In het oude stadscentrum van Istanbul, waar de meeste toeristische top attracties te vinden zijn, voldoen veel openbare toiletten nog niet aan de moderne, westerse eisen. Burgemeester Kadir Topbaş kondigde in 2012 aan alle bestaande faciliteiten te renoveren, ook die deel uitmaken van moskeeën.

De gemeente beloofde 25 openbare wc’s te renoveren en bovendien 15 moderne toiletten te bouwen op de belangrijkste toeristische plekken in Istanbul. ‘Insallah’ (als God het wil), werd er toen meteen bijgezegd.

Op het hippodroom is er inderdaad een moderne openbare toiletruimte neergezet. Een bezoek voor plas- of poeppauze kost 1 Turkse Lira. De tourniquets accepteren alleen gepast geld!

Reisadviseur en tourgids Semra wees me erop dat er ook elders in de oude stad en in de rest van Istanbul inmiddels moderne, schone oranje container toiletten zijn neergezet door de gemeente. Een grote vooruitgang. Ook bij de Grote Bazaar is er een neergezet, bij de Arasta bazaar, op Hagia Sophia plein naast de Hürrem Sultan Hamamı, en bij Topkapi paleis.

Hurktoiletten

Wie hoge nood heeft kan overal in Istanbul altijd bij een moskee terecht. Let op! Alle wc’s (‘tuvalet’ op zijn Turks geschreven) in moskeeën zijn traditionele hurktoiletten, ook wel bekend als toiletten ‘Alaturka’. Dit soort wc’s vind je overal in Aziatische landen en in Frankrijk op het platteland.

De zit-toiletten verschenen in Europa in de 14e eeuw. “Gemakstoelen” of “kakstoelen” werden die genoemd. Dat waren gewone stoelen met een gat erin, waar een emmer onder werd geplaatst.

In plaats van te zitten, ga je in een hurktoilet hangen boven een gat in de grond. Zet je voeten op de voetsteunen, en dan goed mikken!

Hurk wc is altijd zonder wc papier. Foto: Slawomira Kozieniec

Neem voor de zekerheid altijd wc-papier of papieren servetjes mee uit het hotel wanneer je op stap gaat in Istanbul, want in de hurktoiletten is geen wc-papier beschikbaar. Alleen een plastic kannetje waarmee je geacht wordt alles schoon te spoelen met je linker hand. (Daarom is het in islamitische culturen meestal ongepast iets aan te reiken met de linkerhand). Het is altijd een kliederboel in de hurktoiletten van al dat gespetter met waterkannetjes. In de steden hebben de meeste Turken thuis wc’s die een mix zijn van een zit-toilet en een bidet. Met een extra kraantje dat water naar boven spuit voor het wassen van de uitwendige geslachtsorganen of de anus. Westerlingen zijn natuurlijk viezeriken, omdat ze na het poepen alleen maar toiletpapier gebruiken, waardoor niet altijd alles schoon wordt.

Na het wassen van je handen kun je wat velletjes glad papier krijgen aan de balie waar je betaalt – 75 kurus tot 1,5 Turkse Lira – om je handen te drogen. De bijnaam voor het toilet in Turkije is ‘nummer 100’. Een relatief modern gebruik en pas ingevoerd in de republikeinse tijd (na 1923). Zoals bij veel dingen die tijdens die politieke en culturele revolutie werden ingevoerd, was Frankrijk de inspiratiebron. Hotelkamers hebben nummers. De wc niet. Die heeft 00 ‘sans numéro’ [uitgesproken: cent numéro] dat dus in het fonetisch geschreven Turks ‘Yüz Numara’ wordt: Nummer 100.

In heel populaire plekken, zoals Starbucks, moet je vaak een code krijgen voor toegang naar het toilet, die op je bon staat nadat je wat hebt besteld. Niet echt praktisch bij hoge nood!

In veel hotels en restaurants, vooral in de stadjes van Anatolië, en op het platteland, staat in de toiletruimte een waarschuwing en verzoek om gebruikt toiletpapier niet in de wc te gooien maar in het emmertje of mandje naast de wc-pot. Men is o zo bang dat de toiletten verstopt raken. Dus, ook al vind je het vies, gooi je vieze wc-papier in de prullenbak ernaast! ‘Problem yok’ (geen probleem), zoals de Turken zeggen

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Aan de rechterkant van de Istiklal Caddesi, net na metrohalte Şişhane, zie je het Zweedse Consulaat Generaal met een grote tuin aan de voorkant.

Net als de andere consulaten langs deze beroemde winkelpromenade – van Rusland, Nederland, Griekenland – is ook de Zweedse diplomatieke post oorspronkelijk gebouwd als een ambassade.

Tot 1923 was Constantinopel namelijk de hoofdstad van het Osmaanse Rijk. Daarna is Ankara de hoofdstad geworden. Daar waren de diplomaten niet blij mee. Ankara was toen een klein provinciestadje. In de zomermaanden is het er vaak boven de 30 graden en ’s winters vriest het er gemiddeld 88 dagen.

Bovendien was het er saai! De kosmopolitische havenstad Istanbul met zijn bruisende uitgaansleven was natuurlijk veel gezelliger. Een populaire uitspraak uit die tijd, die nog steeds wordt gebruikt, is dan ook: ‘Het beste aan Ankara is de laatste trein naar Istanbul’.

Om de diplomaten aan te moedigen hun koffers te pakken en naar Ankara te vertrekken, gaf president Atatürk alle landen gratis een stuk grond in de nieuwe hoofdstad waar ze hun nieuwe ambassade konden bouwen. Het gevolg voor de ambassades in Istanbul was dat ze in rang werden verlaagd tot consulaten.

Nederland was zo traag met het besluit om te verhuizen dat diplomaten pas in 1955 naar de nieuwe hoofdstad vertrokken. Die traagheid kostte de overheid extra geld: Atatürk was in 1938 overleden en diens aanbod van een gratis stuk grond in Ankara was verjaard.

Basilica Cisterne. Foto: Slawomira Kozieniec

Ook onder de grond van de toeristische wijk Sultanahmet zijn verrassende dingen te ontdekken. Een van de bekendste attracties is het enorme ondergrondse waterreservoir aan de overkant van de tramrails die langs de Hagia Sofia loopt.

Het is de grootste regenput van de honderden waterreservoirs die onder de grond liggen of in de openlucht werden gebouwd in het oude Constantinopel.

Het bouwwerk heet de Basilica Cisterne en is vernoemd naar de Romeinse basiliek die hier stond. Het water voor deze indrukwekkende regenput werd aangevoerd van buiten de stadsmuren door middel van een reeks van aquaducten en tunnels die begonnen in het Belgrado Bos, zo’n 25 kilometer buiten de stad.

De Byzantijnse keizer Justinianus I liet het gewelf in 532 bouwen voor de watertoevoer naar zijn paleis – op de plaats waar nu de Blauwe Moskee staat – en andere overheidsgebouwen op de eerste heuvel van Constantinopel. Het waterreservoir had een capaciteit van 80 miljoen liter water.

In het Turks heet de cisterne Yerebatan Sarayı (Ondergronds Paleis), een toepasselijke naam, omdat dit prachtige bouwwerk met zijn 336 zuilen veel weg heeft van een ondergronds paleis.

De Basilica Cisterne diende in 1963 als een van de locaties in Istanbul voor de James Bond-film ‘From Russia with Love’ met Sean Connery als de fictieve Britse MI-6 agent James Bond, die op pad wordt gestuurd om de Russische Tatiana Romanova (Daniela Bianchi) – medewerkster op het consulaat van de Sovjetunie – te helpen over te lopen naar het Westen.

Afdalen in deze 1500-jaar oude ondergrondse wereld met zijn spelonkachtige interieur en schaduwen is al romantisch en mysterieus op zich, maar die sfeer wordt nog versterkt door de sfeervolle, klassieke muziek en ingetogen verlichting.

Intrigerend is te zien dat recycling niets nieuws is. Hergebruik van oud materiaal om nieuwe dingen te bouwen deden ze in die tijd net zo goed! Kijk maar naar de zuilen. Het is duidelijk dat ze hier naar toe zijn gebracht uit diverse delen van het Romeinse Rijk. Waarschijnlijk uit oude tempels of andere gebouwen. Ze zijn verschillend van vorm en bedekt met verschillende kapitelen: Dorische, Korinthische en Ionische.

Het omgekeerde hoofd van Medusa. Foto: Slawomira Kozieniec

Andere bewijzen van deze oude recyclingmethode zijn twee zuilbasementen met bas-reliëfs, waarvan er een  in de vorm van Medusa’s hoofd. Ze waren duidelijk niet bedoeld als decoraties, want een van de twee staat ondersteboven en de andere is op zijn kant neergezet. De bouwvakkers gebruikten ze duidelijk alleen als ondersteuning van de zuilen. Bovendien, als deze gigantische regenbak vol  water was, zaten deze intrigerende hoofden volledig onder water!

Sommigen veronderstellen dat deze hoofden ooit deel uitmaakten van een nymphaeum, een heiligdom voor waternimfen.

Dit fraaie voorbeeld van Byzantijnse architectuur is niet alleen een opmerkelijke toeristische attractie, maar ook een heerlijke plek om de geschiedenis op te snuiven. Water druppelt nog steeds vanuit het plafond zoals het al eeuwen doet. Wie even tot rust wil komen en aan het stof, de chaos, het lawaai of de zomerse hitte wil ontsnappen, gaat naar de Basilica Cisterne.

Meer ontdekken van mijn Istanbul?

Bestel dan hier mijn wandelgids:

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

In weekenden, wanneer over de Istiklal winkelpromenade honderdduizenden Turken en buitenlanders slenteren, wordt het geroezemoes herhaaldelijk opgevrolijkt door straatmuziek.

Muzikanten uit alle windstreken van Turkije, maar ook uit alle continenten.

Voor het Zweedse consulaat zit vaak een jonge vrouw uit Australië die met haar handen rustgevende klanken tovert uit de in haar schoot geplaatste Hang percussieschalen.

Uit het zwarte Zeegebied is er meestal een kemençespeler die met zijn strijkstok op zijn ondershands vastgehouden kleine snaarinstrument opwindende muziek maakt.

Een van mijn favoriete straatmuzikanten is een Turkse jongen, Sercan Gider, die soms met zijn oudere broer, maar meestal alleen een show geeft van zijn enorme talent op zijn vaasvormige trommel, de traditionele barbuka. een genot om hem bezig te zien. Zijn enthousiasme werkt aanstekelijk op het publiek dat hem beloont met muntjes.

Verderop in de straat is vaak de Roemeense accordeonist Stanescu Florin te vinden. Als kleine jongen verloor hij bij een ongeluk zijn rechter voet. Door gangreen rotte weefsel in zijn been weg tot een amputatie daar een eind aan maakte. Hij laat zich er niet door weerhouden om muziek te maken. Doorleefde klanken die extra nadruk krijgen door zijn doorrookte stem.

En uiteraard is er meestal een Zuid-Amerikaanse panfluitist uitgedost als een indiaan in feestkleding.

Voor muziek en dans maken Turken altijd tijd, zo lijkt het.

Het komt herhaaldelijk voor dat ik Turkse voorbijgangers, die elkaar niet kennen, spontaan een dans zie uitvoeren. Mannen en vrouwen, jongens en meiden, modern westers gekleed of met een religieuze hoofddoek op. Ze geven elkaar een hand en daar gaan de voetjes van de vloer. Niet omdat er een bruiloft is of een ander feest. Nee, gewoon omdat ze door de opzwepende muziek niet stil kunnen blijven staan.

Laatst weer. Zag ik een muzikant met zijn doedelzak uit het Zwarte Zeegebied. Twee meiden met hoofddoeken pakken elkaars handen vast en beginnen enthousiast te dansen. Niet voor het publiek. Niet om applaus te krijgen. Gewoon omdat ze er zin in hebben. Dat is nou echt genieten. Voor hen. En voor toeschouwers als ik.

Foto’s © Slawomira Kozieniec

Proef wanneer je Istanbul bezoekt in ieder geval ayran, een van de drie nationale drankjes van Turkije; de andere twee zijn thee en rakı (anijslikeur).

Drink de ayran gekoeld, bij voorbeeld bij een broodje kebab. In de warme zomermaanden is het ook een uitstekende dorstlesser, veel beter dan al die zoete frisdrank waar je steeds meer dorst van krijgt.

Ayran is yoghurt op basis van gegiste geitemelk, aangelengd met water en aangevuld met wat zout. Het smaakt in de verte als karnemelk. Het wordt ook veel gedronken in alle Turkstalige landen, het Midden-Oosten en Bulgarije. De meeste ayran wordt verkocht in plastic bekertjes.

Er wordt ook verse yoghurtdrank verkocht met een mooie schuimkraag erop, onder meer in het straatje in het verlengde van de Kruidenbazaar.

De beroemdste ayran van Turkije wordt geproduceerd in Susurluk, een plaatsje bij Marmara op de weg van Istanbul naar Izmir. Deze staat niet alleen bekend om zijn grote hoeveelheid schuim, maar ook omdat hij gezonder is wegens een lager zoutgehalte.

Meer ontdekken van mijn Istanbul?

Bestel dan mijn Wandelgids hier:

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Foto’s © Slawomira Kozieniec

Turks leren is niet makkelijk.  Het is qua zinsstructuur en grammatica heel anders dan Nederlands, Engels, Duits of Frans. Het hoort namelijk niet tot de Indo-Europese taalfamilie. Zo komt het vervoegde werkwoord altijd helemaal achteraan in de zin en niet op de tweede plaats zoals in de Europese talen.

Turks is onderdeel van de Oeral-Altaïsche taalfamilie, net zoals het Hongaars, Fins, Japans, en Koreaans.

Lezen en spreken is gelukkig een makkie: alle woorden worden fonetisch geschreven en uitgesproken, en er is sprake van een consequente klinkerharmonie. Dat wil zeggen dat de vocaalharmonie wordt gebruikt voor die gevallen waarin een stamwoord voor- en achtervoegsels selecteert waarin de klinkers met die van het stamwoord harmoniëren. De meeste uitgangen passen hun klinker aan de voorafgaande lettergreep aan.

Zelfs als je niet weet wat de woorden betekenen, kun je ze nog steeds zonder fouten uitspreken, nadat je de uitspraak van de letters hebt geleerd. Ik kan het je in 10 minuten leren.

Tot 1928 werd het Ottomaanse Turks – de taal van de geletterde elite (5 procent van de bevolking) – geschreven in het Arabisch schrift. Maar het Arabische alfabet was ontoereikend om Turkse klanken als ö en ü over te brengen. Dankzij de hervormingen van Mustafa Kemal Atatürk, de eerste president van Turkije, werd het Latijnse alfabet geïntroduceerd en het Arabische schrift verbannen uit het openbare leven.

Om te weten hoe je de Turkse letters moet uitspreken, moet je weten in welk opzicht ze anders zijn.

Alle klinkers worden alleen maar kort uitgesproken. Dus een o wordt uitgesproken als in bok en nooit zoals in over.

En e altijd zoals in bed. Nooit de verwarring met drie verschillende klanken zoals in de woorden december of Deventer, een ‘ee’, een ‘e’ en een ‘u.

De a kort, als in Amsterdam en niet zoals in amen.

C zoals in George. De ç als in tsjokvol. De ğ is de enige letter die je niet uitspreekt. Hij verlengt de voorgaande klinker.

De letter ı, is een i zonder puntje, klinkt als de ‘u’ in radium. De Turkse anijsdrank rakı, wordt dus niet uitgesproken als raakie, maar als raku. Net als het Topkapı paleis.

De i wordt uitgesproken als ‘ie’, dus de naam van de stad Istanbul wordt uitgesproken als Iestanboel. De i-klank zoals in ik bestaat niet in het Turks.

Spreek de j uit zoals in het Franse jardin. De ö zoals in deur. De u zoals in doek. En de ü zoals in vuur.

De letter v zoals in wagen, en de y zoals in yoghurt.

Zoals ik eerder zei, worden alle letters uitgesproken zoals ze geschreven zijn. Dat geldt ook voor leenwoorden uit het Frans, Engels, Arabisch of Perzisch.

Bekijk de volgende woorden: penti (panty), şarküteri (charcuterie), tuvalet (toilet), hentbol (handbal), pikap (pickup).

Het is gemakkelijk om de logica hier te zien. Neem het woord, ‘toilet’, bijvoorbeeld. De ‘u’ wordt uitgesproken als oe, de ‘v’ als een w, dus het woord wordt uitgesproken als ‘toewalet’. Als je dat snel zegt krijg je de Franse uitspraak van ‘toilet’.

Het Turkse alfabet mist de letters ‘q’, ‘w’ en ‘x’.

Het Turks heeft deze zogeheten Koerdische letters niet nodig (ze maken wel deel uit van het Koerdische alfabet). Het Turks heeft namelijk al letters die qua klank lijken op die ontbrekende letters.

De Q klinkt als K. De letter V wordt uitgesproken als W. En voor het geluid van de letter ‘X’ gebruiken ze de lettercombinatie ‘KS’, zoals in het Turkse woord taksi.

In de 20-er en 30-er jaren voerde de overheid een campagne om het Turks te zuiveren van buitenlandse woorden en deze te vervangen door ‘echte, zuiver Turkse’ woorden. Het Turks moest modern, puur Turks worden.

Hoewel veel van de leenwoorden officieel zijn verbannen, zijn er nog behoorlijk wat blijven hangen in het dagelijks spraakgebruik. En komen er nog steeds bij, vooral uit het Engels.

Enkele van de nog steeds populaire Arabische woorden:

hoca: leraar, dokter, trainer, hayat: leven, faiz: rente, cevap: antwoord, asker: soldaat, aile: familie, kitap: boek.

Woorden uit het Farsi (Perzisch): beraber (samen), hasta (ziek), han (huis, gebouw), sarhoş (dronken), şehir (stad), tembel (lui), zor (moeilijk).

En dan zijn er nog veel Franse en Engelse leenwoorden op een Turkse fonetische wijze geschreven: Taksi, Tekstil, Teknik Servis, Milyon, Dekorasyon, Gurme, Kalite, Penti, Resepsiyon, Krem, Jakuzi, Masaj, Prezervatif, Randevu, Seans, Şarküteri, Mobil aplikasyon, Futbol, Transfer, Demokrasi, Gazete, Alfabe, Alkol, Operasyon, Trafik, Model, Kostüm, Izolasyon, Enteresan, Kanser.

Dus als je op zoek bent naar de populaire winkelstraat Istiklal Caddesi dan weet je nu hoe je dat moet uitspreken: niet Iestieklal Kadeesie, maar Iestieklal Dzjaddesie.

Veel plezier!

Wil je meer ontdekken van mijn Istanbul?

Bestel dan mijn Wandelgids hier:

https://www.odyssee-reisgidsen.nl/gids/wandelen-in-istanbul

Çay (thee) wordt door Turken heel de dag en overal gedronken, zoals wij koffie. De theecultuur is veel simpeler dan de Britse of Japanse; minder gecompliceerd. Thee wordt geschonken in tulpvormige glaasjes, is heel heet, donkerrood en sterk.

Een geconcentreerd theemengsel staat heel de dag op het vuur en wordt aangelengd met kokend water. Theezakjes worden als een ‘barbaarse’ westerse afwijking gezien. Je drinkt nooit één glasje thee, maar net als chips, pinda’s en andere snacks altijd meer dan een. Wanneer je de sterke thee die de Turken drinken te bitter vindt, vraag dan om açık çay (slappe thee).

In de Grote Bazaar, maar ook in allerlei kleinere markten in Istanbul zie je mannen lopen met dienblaadjes met glaasjes thee. Zij doen heel de dag niets anders dan thee maken en rondbrengen. Wat een dienstverlening!